Niemand weet nog wat het écht betekent om te werken volgens de letter en de geest van de Omgevingswet. Duidelijk is wel dat er beweging nodig is naar een andere manier van werken. Meer samen met de maatschappij en meer integraal vanuit de opgave. Dit vraagt o.a. om een andere houding en ander gedrag van ambtenaren. Een veranderproces voor overheidsorganisaties: hoe pak je dat aan?

Sanne van Deursen (programmamanager/organisatieadviseur) schreef samen met Annemie van Loon (organisatieadviseur en projectmanager voor HR(D)-trajecten) een praktische routekaart voor organisaties om deze verandering te realiseren. Het boek is tot stand gekomen op basis van ervaringen opgedaan tijdens regiobijeenkomsten, workshops, advisering en projecten en programma’s binnen organisaties en sectoren, verrijkt met wetenschappelijke inzichten. Een gesprek met Sanne over anders denken en anders doen door en met de Omgevingswet.

Wat verandert door de Omgevingswet?

Veranderen is niet makkelijk, maar de Omgevingswet vraagt dat wel. Organisaties moeten werkenderwijs ervaren en leren wat nodig is. Samengevat komt de transitie hierop neer: 

Sanne: ‘De gevraagde verandering als gevolg van de Omgevingswet is omvangrijk. Voor een succesvolle verandering is maatwerk nodig, een one size fits all-aanpak is er niet. Deze grote en spannende opgave kan daardoor overweldigend lijken. Waar moet je beginnen? Wat heeft prioriteit? Tegelijkertijd wordt ook breed herkend dat de Omgevingswet kansen biedt. Veel overheden zijn bijvoorbeeld al langere tijd bezig om zich op een andere manier tot de maatschappij te verhouden. De Omgevingswet zet dit kracht bij, zeker als het gecombineerd wordt met de inhoudelijke strategische opgaven waar zij aan werken. Wij helpen deze grote veranderopgave behapbaar te maken, prioriteiten te stellen en vervolgens met elkaar tot een concreet actieplan te komen. Je kunt er meteen mee aan de slag.'

Laat mensen nadenken over wat de Omgevingswet voor hen inhoudt.

'De Omgevingswet kent verschillende facetten. Je hebt de juridische kant: wat zegt de letter van de wet? Dan heb je het digitale spoor: dit wordt in het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) gevat. Maar waar het echt om gaat en wat je lastig kan vastpakken, is dat mensen op een andere manier moeten gaan werken. Het gaat daarbij om hoe zij zich verhouden tot de maatschappij. Maar ook hoe zij integraal kunnen werken vanuit de opgave. Houding en gedrag zijn daarbij de sleutel.

Dit soort verandertrajecten wordt vaak belegd bij de afdeling HR, vanuit de veelvoorkomende reflex dat als het om mensen en trainingen gaat, HR dit wel oppakt. HR kan hierin inderdaad faciliterend zijn, maar het lijnmanagement speelt een essentiële rol. Lijnmanagers kunnen een echte voortrekkersrol nemen en het proces borgen. Houd het onderwerp bespreekbaar, oefen met en stimuleer mensen. Het is belangrijk dat iedereen de urgentie om te veranderen voelt en blijft voelen. Betrek mensen daarom in een vroeg stadium bij dit soort verandertrajecten. Laat ze nadenken over wat de Omgevingswet voor hen inhoudt en hoe dat eruit ziet in de opgaven waar zij aan werken.

Annemie en ik geven veel workshops bij overheden. Onze rol is om te spiegelen en uit te dagen om buiten de eigen kaders te denken. Met de Routekaart bieden we een denkraam aan. Maar het is de organisatie zelf die de richting bepaalt. Vaak wordt ons gevraagd: hoe zorg ik ervoor dat het vuurtje ook na de workshop brandend blijft? Een tip uit de praktijk: werk met ambassadeurs. Dit zijn mensen die het veranderproces van binnenuit handen en voeten geven. Zij zorgen dat het onderwerp top of mind blijft, dat het juiste voorbeeldgedrag zichtbaar is en de relevante vragen boven tafel komen. Het is een continu proces waar aandacht voor moet blijven.

Het is interessant om te zien hoe iedere organisatie op eigen wijze vormgeeft aan het proces. Zo hebben we een organisatie begeleid waar nogal wat weerstand was. Hun veranderstrategie is organisch van aard; deze Omgevingswet is opgelegd. Dat botste. Organisch veranderen: het kan natuurlijk. Kijk naar de evolutie. Daar overleven ook de soorten die zich het beste aanpassen aan de omgeving. Het verschil zit hem in tijd. De evolutie duurt al miljoenen jaren, maar die tijd is er niet voor de Omgevingswet.'

Door mensen te faciliteren met een mix aan behapbare interventies, kunnen zij zelf invulling aan de gewenste verandering geven.

'Aan de andere kant begrijp ik ook heel goed dat de waan van de dag en werkdruk factoren zijn om rekening mee te houden. Verplicht naar een driedaagse training moeten met in je achterhoofd die vijftien dossiers die nog op je bureau liggen: dat vraagt veel van mensen. Daarom geloven wij er in om mensen met een mix aan behapbare interventies te faciliteren zodat zij zelf invulling aan de gewenste verandering kunnen geven. Dat creëert betrokkenheid en eigenaarschap.'

Over het boek 'Veranderen voor de Omgevingswet'

In het boek identificeren de auteurs Sanne van Deursen en Annemie van Loon vijf aandachtsgebieden:

1. richting bepalen
2. concrete plannen maken
3. anders denken, anders doen
4. ontwikkelen
5. laten landen en vastleggen

Elk aandachtsgebied heeft zijn eigen set aan activiteiten. Gezamenlijk vormen deze de Routekaart. De Routekaart is uitdrukkelijk geen blauwdruk. Het is een hulpmiddel om overzicht te geven waar je als organisatie staat, wat je te doen hebt en waar de prioriteiten liggen. Naast de Routekaart worden ook werkvormen besproken om zelf aan de slag te gaan. Deze zijn uitgeschreven in concrete stappenplannen en beproefd in de praktijk.

Je kunt het boek hier bestellen. Je kunt ook deelnemen aan een gratis webinar over dit onderwerp op maandag 14 oktober 2019 om 16.00 uur. Inschrijven kan je hier.

Terug naar de nieuwsbrief.