Rens nam de opdracht aan en kreeg een strakke deadline. Binnen zes maanden moest het rapport op tafel liggen. “Het was een eer om gevraagd te worden. In een evaluatie van een diplomatiek proces zitten veel gevoeligheden waar je rekening mee moet houden. Tegelijkertijd had ik een goed team tot mijn beschikking waardoor ik in korte tijd een goede analyse en aanbevelingen kon opleveren.”

Joint learning traject

Waterdiplomatie als thema is in ontwikkeling. Wereldwijd richten steeds meer landen zich op deze vorm. “Ik probeer het breder te framen dan alleen water. In essentie gaat het om hoe je met belangentegenstellingen omgaat tussen iedereen die een claim legt op onze natuurlijke en sociaaleconomische omgeving. Hoe bedrijf je daar diplomatie in? Waterdiplomatie verschaft een ingang voor een bredere dialoog over belangenafweging of zelfs een vredesonderhandeling.”

Finland is een van ’s werelds meest waterrijke landen, waar een deel van het water ook de landsgrenzen overschrijdt. Deze ervaring is voor Finland een goede reden om waterdiplomatie verder te ontwikkelen. “Wat ik meteen al opmerkte was dat de vraag van Finland verder ging dan een evaluatietraject alleen, en dat juist een joint learning traject van wezenlijk belang was. Terugkijken was van belang, maar vooruitkijken net zo. We evalueerden het verleden en werkten aan de toekomst.” Hier komt het instrumentarium van P2 echt tot zijn recht.

Kundige diplomaten

Finland heeft zeer kundige diplomaten. Ze beschikken over veel kennis, kunnen goed samenwerken en zijn loyaal en betrouwbaar. “Alleen ontbreekt de consistente coördinatie tussen de diplomatie met de meer beleids-analytische aanpak van waterprojecten. Zo was er bij projecten rond de Nijl en de Mekong geen sterke samenhang tussen de diplomatieke doelen en de projecten die Finland ondersteunde. Dat beperkte de doeltreffendheid van processen. Deze coördinatie verbeteren is dus een van onze aanbevelingen.”

Waterdiplomatie is niet iets wat je als diplomaat alleen kan oppakken. Juist omdat het vaak om complexe problemen gaat moet er een sterke samenwerking zijn met lokale belanghebbenden, maar ook met Finse en internationale kennispartners en civil society organisaties. Zo kan het Finse instituut SYKE veel meer samenwerking opzoeken met Nederlandse instituten. Op dit moment weten ze elkaar nog niet goed te vinden. “Zonde, want samen kunnen ze veel meer definitie geven aan waterconflicten, bouwen aan een onderzoeksagenda en gezamenlijk aanschuiven bij de onderhandelingstafels.”

"je moet keuzes maken en

een concrete strategie ontwikkelen"

Van elkaar leren

Dat de Finnen en Nederlanders veel van elkaar kunnen leren, beaamt Rens. “Nederland heeft meer ervaring in waterdiplomatie. Zo ondersteunt het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken het Water Peace and Security partnership dat probeert onder meer grote conflicten rond water in de wereld te voorspellen door slim gebruik te maken van data en modellen ter ondersteuning van het diplomatiek proces.

Op dat gebied zijn we verder dan Finland. Toch kan het land een grote steun zijn voor Nederland door samen op te trekken. “Nederland staat internationaal bekend als koopman, recht voor zijn raap. Finnen zijn meer bescheiden, luisteren goed en wachten situaties wat langer af. Dat helpt ze bijvoorbeeld in hun onderhandelingen over grenszaken met Rusland. Nederland en Finland kunnen elkaars kwaliteiten dus goed aanvullen.”

Waterdiplomatie is per definitie multidisciplinair, benadrukt Rens. “Een conflict moet je vanuit verschillende perspectieven bekijken. Zo heeft bijvoorbeeld de burgeroorlog in Syrië een oorzaak in spanningen tussen bevolkingsgroepen in de steden, maar ook in het verwaarloosde landbouwirrigatiesysteem. Hierdoor ontstonden voedseltekorten en trokken grote groepen mensen noodgedwongen naar de stad.”

Ambitie aanscherpen

Rens adviseerde de Finnen verder om hun ambitie aan te scherpen. “Die is nu heel breed, maar je moet keuzes maken en een concrete strategie ontwikkelen. Dat vormt juist het zwaartepunt van al je activiteiten en samenwerkingen.” Ook de interne organisatie moet daarop zijn ingericht. “Er zijn nu veel kleine afdelingen die nog niet veel met elkaar samenwerken. Dat moet beter worden georganiseerd. Zo valt waterdiplomatie officieel onder het Peace Mediation Center. Die hebben wel bevoegdheid nodig om een grotere ambitie waar te kunnen maken en de strategie te operationaliseren.

Stap voor stap uitbouwen

Formeel is het traject nu afgesloten al hoopt Rens straks mee te kunnen helpen om zijn adviezen stap voor stap uit te bouwen en te organiseren. “De Finnen hebben veel in hun mars en zijn onmisbaar in internationale samenwerkingen. Dat is pure winst voor de ontwikkeling van een mondiale waterdiplomatie.”