Openbaar Vervoer speelt in ons toekomstig duurzame mobiliteitssysteem een sleutelrol. In het 'toekomstbeeld OV: contouren 2040' lezen we dat een systeem met aantrekkelijke deelconcepten en frequente raildiensten gaat zorgen voor de noodzakelijke verschuiving van privé- naar collectief vervoer. Maar hoe zorgen we ervoor dat het OV deze sleutelrol ook daadwerkelijk vervult? Want zoveel mensen zoveel reisbehoeften. Vraag-gestuurde mobiliteit biedt het antwoord.

Vraag-gestuurde mobiliteit biedt grote voordelen

Vraag-gestuurde mobiliteit zijn passende mobiliteitsvormen waarmee private en publieke partijen (flexibel) invulling geven aan de vraag van de reizigers. Daarnaast kunnen we de vraag steeds beter voorspellen, waardoor we hierop kunnen anticiperen en waar nodig sturen.

Door ontwikkelingen in voertuigtechnologie en de beschikbaarheid van data wordt het steeds beter mogelijk om de vraag van de reiziger centraal te stellen. Hierdoor kunnen we de reis van deur-tot-deur op maat faciliteren, waarbij we de kosten van mobiliteit mee laten wegen. Vraag-gestuurde mobiliteit betekent niet elke individuele reisvraag faciliteren met individuele mobiliteit: juist niet! Waar stromen groot zijn stuur je de vraag zo veel mogelijk naar lijngeboden OV zoals trein, lightrail of in de toekomst mogelijk Hyperloop. In het voor- en natransport naar dikke lijnen of in het landelijk gebied is de vraag kleiner en diffuus. Dit vraagt om ander aanbod. Deelsystemen, e-bikes, speed pedelecs en op den duur zelfrijdend vervoer al dan niet ondersteund met platforms voor plannen, boeken, betalen en navigeren (MaaS), zorgen dat de reizigers vrij en onafhankelijk van dienstregelingen mobiel kunnen zijn.

Vraag-gestuurde concepten hebben grote voordelen ten opzichte van privé vervoersmiddelen als auto’s of een fiets. Doordat ze gedeeld worden nemen ze minder ruimte in beslag. Eén deelauto kan meerdere individuele auto’s vervangen. Eén deelfiets kan op een dag door meerdere forenzen worden gebruikt, zodat de fietsenstallingen bij stations niet steeds uitgebreid hoeven worden. De reis in een naadloze keten van huis tot werk met bijvoorbeeld een deeltaxi, trein en deelfiets maakt lijn-gebonden OV aantrekkelijker. En alleen echt aantrekkelijk aanbod van het OV zal automobilisten verleiden hun auto te laten staan.

Doen, toch?

Vraag-gestuurde mobiliteit heeft dus grote voordelen, maar toch komt het maar moeilijk in beweging. We stappen niet allemaal spontaan in de flextaxi naar de tandarts of op de deelscooter naar ons werk. Niet alleen ons huidige vervoerssysteem zit in de weg: het is met name ons gedrag. Gedrag dat makkelijk is en wordt beloond wordt, ga je vertonen. Onze hele ruimtelijke ordening is ingesteld op de eigen auto. Met de auto ben je vaak sneller uit. Parkeren kan voor de deur en vaak is het ook voordeliger om de auto te pakken. Dit moet anders! Bijvoorbeeld door makkelijke en fijne overstappunten aan te leggen buiten de stad met goede deelmobiliteit en aansluitingen op goed lijngeboden OV. Door parkeertarieven te verhogen of te verlagen. Door de invoering van flexibele reisbudgetten voor werknemers. Door woonwijken te herontwerpen met nieuwe mobiliteit voor ogen. Door ruimte weer terug te geven aan fietsers en wandelaars. Door alle mobiliteitsdata openbaar te maken zodat mensen een individueel advies kunnen krijgen voor elke trip.  Beginnen dan maar?

Geen duwtje in de rug, maar een sprong vooruit

Ja, we moeten nu beginnen. Het toekomstbeeld zet een stip op de horizon: 2040 is het ijkpunt. Maar de noodzakelijke transitie kan niet nog een paar generaties wachten. Onze bereikbaarheid en leefbaarheid vragen nu om ander reisgedrag! Onze mobiliteit neemt met name in steden teveel ruimte in en de luchtverontreiniging overschrijdt op veel plekken nog altijd de norm. Dat terwijl de stad verdicht: meer inwoners, meer werk, meer mobiliteit. Met vraag-gestuurde mobiliteit kunnen we in steden sturen op het gebruik van lightrail, trams en deelmobiliteit. In het landelijk gebied staat de mobiliteit onder druk, onder andere doordat bussen verdwijnen door de hoge kosten. Deelconcepten en flexibel personenvervoer kunnen oma comfortabel naar het ziekenhuis brengen en vervoeren scholieren veilig naar school. We moeten de kansen die vraag-gestuurde mobiliteit ons biedt nu pakken. Reisgedrag anno 2040, moet reisgedrag anno morgen worden!

En dit gaat niet vanzelf. Om van Nederland een fietsland te maken hebben we de afgelopen decennia kilometers fietspaden, stallingen en overige fietsvoorzieningen aangelegd. De komst van de auto hebben we gefaciliteerd met een wegennet dat nog steeds groeit en miljoenen vaak gratis parkeerplaatsen: meer dan dat we auto’s hebben. Als we meters willen maken met vraag-gestuurde mobiliteit dan moeten we het op sleeptouw nemen: we moeten het groot maken. Bijvoorbeeld door eigen autogebruik te beïnvloeden, door beleid te ontschotten of door mobiliteit anders te beprijzen. Waar wachten we op?