Het programma Beter Benutten wil de bereikbaarheid van stedelijke regio’s op een innovatieve manier aanpakken. Centraal staat het beïnvloeden van het gedrag van de weggebruiker. Via een gebiedsgerichte analyse van de grootste knelpunten, onderzoeken betrokken overheden en marktpartijen gezamenlijk hoe zij structureel mensen kunnen verleiden om anders te gaan reizen. Het programma staat voor het denken in mogelijkheden, in plaats van in bevoegdheden. De maatregelen die tot de gedragsverandering moeten leiden, dienen kosteneffectief te zijn en duidelijk meetbare effecten te realiseren. Om die maatregelen te realiseren zoeken regionale partners naar slimme samenwerkingsvormen.

Nu écht samen werken

De werkwijze van Beter Benutten dwingt organisaties om nu echt regionaal samen te gaan werken, in plaats van besluitvorming op elkaar af te stemmen. Als omgevingsmanager bij Rijkswaterstaat en voorheen ook als projectmanager mobiliteitsmanagement, heb ik een aantal van deze Beter Benutten regio’s goed leren kennen. Mijn ervaring is dat ook hier de beoogde samenwerking een kwestie is van vallen en opstaan. Door actief de samenwerking op te zoeken, kijken partijen opeens veel scherper in de spiegel. Dat is soms eng, maar o zo vruchtbaar. Organisaties worden gedwongen zich kritisch af te vragen wat zij ‘de ander’ te bieden hebben.

Dankzij die focus op regionale samenwerking zijn de contacten tussen organisaties steeds persoonlijker en directer. Betrokkenen ontmoeten elkaar veel vaker. Dat levert betere planvorming op. Organisaties leren elkaar en elkaars werkwijzen beter begrijpen, maar zien ook hoe hun eigen werkwijze op de ander overkomt. Samenwerking is een genadeloze spiegel van de kwaliteit van de eigen organisatie. Als je het goed doet, krijg je dat terug. Als je het niet goed doet, ook. Organisaties die zich blijvend willen verbeteren, zoeken die spiegel bewust op, noteren wat ze zien en passen hun organisatie erop aan.

Partijen stellen verankering uit

Ik vrees dat veel betrokken organisaties Beter Benutten beschouwen als een subsidie programma en niet als een veranderprogramma. Op die manier zullen de opgedane ervaringen als sneeuw voor de zon verdwijnen en kansrijke samenwerkingsverbanden stoppen na 2017. De betrokken organisaties dagen elkaar onvoldoende uit om echt gebiedsgericht te blijven denken en handelen. Werken vanuit eigen belang en bevoegdheden is immers bekend terrein. Het vraagt moed om de andere kijk die het programma biedt op mobiliteitsvraagstukken met beide handen aan te pakken. Een gezamenlijk doel kan leiden tot een andere verdeling van verantwoordelijkheden en taken en een andere manier van werken.

Verankeren doe je samen en door te doen

Er is echt behoefte aan goede ideeën om verankering concreet te maken. Ik pleit ervoor om vaart te maken met verankering aan de hand van concrete gebiedsgerichte cases.

Evalueer samen met anderen hoe de samenwerking is verlopen, waar het beter kan en wat dit betekent voor de eigen werkprocessen. Gebruik de ervaring van de ander om je eigen werkprocessen te verbeteren. Durf open te staan voor suggesties die misschien wel een grote verandering gaan betekenen voor je manier van werken. De huidige maatregelen in het programma bieden een prima uitgangspunt. Ik ben geen voorstander van verankerplannen, maar van het stimuleren van experimenteren. Het leren door te doen, op alle niveaus in de organisatie. Zoek ambassadeurs binnen en buiten je organisatie en deel de ervaringen met elkaar.

Het programma Beter Benutten biedt een unieke kans om al doende nieuwe manieren van samenwerking te ontwikkelen. Laten we deze kans niet onbenut voorbij gaan en juist nu de verankering van de nieuwe werkwijze met twee handen aanpakken.