Donderdagavond 30 augustus 2018 namen ruim zestig gasten een kijkje achter de schermen van de gemeentelijke formaties. Van vurige debatten in de aanloop naar de verkiezingen naar samen werken aan een akkoord. Het contrast tussen de dinsdag voor en de donderdag na verkiezingen is enorm. In nog geen 12 uur tussen de verkiezingsuitslag en de eerste informatieafspraak moet de winnaar zich ontpoppen tot inspirerende informateur en moet de verliezer een onderhandelend partner worden. 

Geen draaiboeken beschikbaar

We luisterden naar de formatieprocessen bij Zwijndrecht, Culemborg, Haarlem, Houten en Loon op Zand en onderzochten samen met de (in)formateurs of je iets aan Verbindend Onderhandelen kunt hebben. Verbindend Onderhandelen gaat uit van onderhandelen op basis van het creëren van meerwaarde. Dat zou je in de politiek toch ook wel willen? Wat heeft Verbindend Onderhandelen te bieden voor formatieprocessen? Bijvoorbeeld bij de komende verkiezingen voor provincies en waterschappen in maart 2019!  

Femke Vergeest en Marja van Schie van P2, initiatiefnemers van deze avond en zeer ervaren procesmanagers Verbindend Onderhandelen geven een terugkoppeling van de bijeenkomst. “Voor een formatieproces zijn er geen draaiboeken begrijpen we van de formateurs. Na een avond vakverdieping zijn we er wel van overtuigd dat de kunde van de formateurs in combinatie met de aanpak van Verbindend Onderhandelen veel te bieden heeft: Verbindend Formeren kun je leren!”

Werken aan gedeelde maatschappelijke waarde

                                   Tekening in groot formaat bekijken

Een goede voorbereiding is het halve werk

Vanaf het moment dat je een akkoord bereikt, ga je de stad besturen. Hoe je dat wil doen, schemert door in de manier waarop je het formatieproces vormgeeft. Staan de politieke partijen voorop met ieder hun eigen stemmers, of sta je samen sterk voor de stad? Het is belangrijk dat je je speelveld (gemeente) goed kent. Wat zijn de issues, wat speelt er? Kijk vervolgens hoe je jouw rol als formateur kunt invullen om tot het beste akkoord voor de stad te komen. Bedenk daarbij: hoe zou je zelf betrokken willen worden?

Doorgrond hoe journalisten denken

De (lokale) pers zit, terecht, bovenop het onderhandelingsproces. De lokale krant is op zoek naar een smeuïge kop en wil kunnen informeren over de voortgang in de onderhandelingen. Dat terwijl een onderhandeling juist tijd en zorgvuldigheid vraagt. Om de rust in het proces te houden, is het handig om te weten hoe je met de pers om kan gaan. Wees transparant waar het kan (zeker over het proces), maar kies ook voor vertrouwelijkheid waar nodig (bijvoorbeeld over de inhoud). Gun de journalisten tijdig nieuws, maar behoud samen met de andere partijen de regie op jullie formatie. 

Durf het anders (of juist niet anders) te doen

Kies een samenwerking die bij jullie en bij jullie doelen past. Een raadsbreed akkoord is geen doel op zich. Ook een coalitie zoals we dat kennen, kan op een verbindende wijze tot stand komen. Durf een systeemaanpassing aan: laat bijvoorbeeld wethouders open solliciteren of stel samen een formateur aan die goed past bij hoe jullie het willen aanpakken.

Gezocht: Verbindende onderhandelaars!

Formeren vraagt niet alleen wat van de formateur die het proces leidt, maar ook van alle andere mensen aan tafel. Een nieuwe manier van formeren vraagt van elke onderhandelaar aan tafel sensitiviteit, nieuwgierigheid en inlevingsvermogen. 

Elke stem telt

Het zou mooi zijn als het akkoord het belang van de bewoners, bedrijven, organisaties, verenigingen etc. zo goed mogelijk dient. Een mooi uitgangspunt hierbij is: ‘elke stem en dus elke raadszetel telt’. Iedereen kan een bijdrage leveren, want het steven is: hoe maken we de koek voor alle inwoners groter? We moeten steeds voor ogen houden dat we het met het akkoord ‘buiten’ echt beter willen maken. 

Werk aan gedeelde missie en waarden

Check aan de start of iedereen aan tafel het écht eens wil worden. Een Verbindende formatie heeft alleen kans van slagen als de partijen aan tafel hun bijdrage daaraan zichtbaar kunnen maken en als het voor hen ook winst oplevert. Koppel persoonlijke belangen die over posities gaan los van de belangen van het collectief in de formatieprocessen. Een formateur die graag wethouder wil worden is een lastige rolvermenging. Kies bijvoorbeeld voor een externe begeleider van het proces.  

Ga voor duurzame relaties

Bij de start van het formatieproces investeren in de relatie met alle mensen en partijen aan tafel loont: daar heb je de hele bestuursperiode plezier van. Zorg tijdens de bestuursperiode ook voor goede verhoudingen met en in de raad. Als iedereen zich gehoord voelt, kan het bestuur slagvaardig besturen. Blijf daarnaast contact houden met de mensen waar je het voor doet.