Spitsmijdprojecten verdienen zich terug
Afgelopen 10 jaar hebben rijks en regionale overheden veel geïnvesteerd in het bestrijden van de files in de ochtend- en avondspits. In een aantal regio’s worden de spitsreizigers beloond om de files en autoknelpunten gericht te mijden. Vaak hebben spitsmijdprojecten een korte doorlooptijd. Het gewijzigde reisgedrag van de deelnemers is dan niet structureel van aard. Om die reden is er regelmatig discussie of deze dure spitsmijdprojecten moeten worden voortgezet.
Mijn pleidooi is dat overheden moeten blijven investeren in langjarige projecten waarin samen met marktpartijen naar nieuwe verdienmodellen wordt gezocht om de files te verminderen.
Waarom?
Evaluaties van de spitsmijdprojecten en het eerste programma Beter Benutten 2012-2014 laten zien dat spitsmijden positieve resultaten oplevert, vooral minder filedruk op het wegennet tussen stedelijke gebieden. Tegelijkertijd zijn er beperkingen:
- veel spitsmijdprojecten hebben een te korte doorlooptijd en leveren daardoor geen blijvend verbeterd reisgedrag op;
- de kosten per mijding blijven vaak nog hoog: € 3-4/mijding;
- er is weinig bereidheid van marktpartijen (serviceproviders, werkgevers) om substantieel bij te dragen aan kosten van de spitsmijdprojecten;
- de files en knelpunten op de snelwegen en corridors tussen steden nemen weliswaar af maar de fileknelpunten verschuiven naar de entrees van de steden en naar andere tijdstippen/locaties (permanente wegwerkzaamheden, evenementen, bezoekerspieken).
In de regio Arnhem-Nijmegen loopt een meerjarig spitsmijdprogramma: SLIM uit de Spits. Doel is om met een transitieproces de reizigers in de regio blijvend te motiveren om tot een ander reisgedrag te komen. De 2e fase van het project heeft verbluffende resultaten opgeleverd: 20.000 deelnemers die hun reisgedrag hebben aangepast, 35.000 spitsmijdingen/week, 80-90% van de reizigersgroepen zet hun spitsmijdgedrag door na het stoppen van de beloning, de beloningen van de deelnemers per spitsmijding zijn gedaald van € 4,00 naar ca € 0,40. Hoofdoorzaak is de bewuste keuze voor de langere looptijd, gericht op structureel ander reisgedrag van de automobilisten in de regio Arnhem-Nijmegen.
Wat leert dit ons voor de toekomst?
Er is veel discussie of overheden door moeten gaan met het belonen van het mijden van de spits. Er is een krachtige lobby om in te zetten op Intelligente Transport Systemen (reisinformatie, zelfrijdende voertuigen) met de overheid op afstand en meer positie voor marktpartijen naar de reizigers (Business to Consumer). Inzet van ITS is nodig en kansrijk, maar lijkt nog niet in staat om snel en op grote schaal de files van de toekomst te kunnen aanpakken.
Vandaar mijn pleidooi om een volgende transitieslag te maken in de regionale spitsmijdprojecten in het vervolg van het programma Beter Benutten:
- ga door met spitsmijdprojecten maar verbreed de aanpak tot brede mijdingsprojecten buiten de spitsuren en ook voor andere doelgroepen dan forensen;
- investeer in directe binding met de reizigers met een groter aandeel voor marktpartijen (Business to Consumer) maar ook met behoud van afspraken tussen overheden en marktpartijen (Business to Government);
- gedragsverandering is een transitie, bouw dit stap voor stap op;
- gebruik moderne technieken (app’s, smartphones, etc.) voor directe binding met reizigers;
- zet de ontwikkeling naar een ander verdienmodel spitsmijden door met bewegingsruimte voor marktpartijen en toepasbaarheid van services en diensten op regionale/nationale schaal.
Daarmee verdienen de spitsmijdenprojecten van de toekomst zichzelf terug. Het is zelfs denkbaar dat een grootschalig spitsmijdproject met goed werkende challenges een nieuwe invulling kan geven aan de tolheffingdiscussie: geen tol laten betalen door alle weggebruikers (‘anders betalen voor mobiliteit’) maar alleen tol voor gebruikers in de spits en automobilisten die de spits mijden de tolheffing terug geven (‘anders belonen voor mobiliteit’).
Kortom, genoeg redenen voor overheden om te blijven investeren in spitsmijden.
